Srbi i njihovi predstavnici i organizacije, SPC, lokalne vlasti i antifašisti, obilježavaju 80. godišnjicu "Krvavog avgusta", odnosno niza pokolja u kojima su ustaše 1942. godine pobili na hiljade stanovnika više sela u zapadnom dijelu Slavonije, ali i izbjeglica koje su bježeći s Kozare pokušale tamo naći spas. Nevinim žrtvama služen je pomen, zapaljene su svijeće i položeni vijenci, ali dugih govora nije bilo jer se sve i predobro zna. Jasno, među onima koji žele znati.
Komemoracije, odnosno molitvena sjećanja za stradali narod, 4. avgusta u organizaciji Vijeća srpske nacionalne manjine Pakraca održane su u selima Dereza, Toranj i Donja i Gornja Obrijež koja su se prva našla na udaru. U Derezi je ubijeno i u bunare pobacano 250 nedužnih mještana sela, a među ubijenima je bilo i preko 70 djece. Pomen su služili sveštenici Luka Bosanac i Dragan Gaćeša, a među prisutnima su bili požeško-slavonski dožupan Nikola Ivanović, predsjednik VSNM-a Pakraca Milan Kozlović te šef pakračkih i lipičkih antifašista Darko Derenj. Oni su bili na čelu delegacija koje su položile vijence.
U Derezi je bio i Veljko Džakula, nekadašnji predsjednik Srpskog demokratskog foruma. On je prije dvije godine, kako je tvrdio, od Ministarstva branitelja tražio da se iz bunara u Derezi, kao i u Kusonjama, ekshumiraju ostaci žrtava, među kojima i desetak članova njegove porodice, i potom dostojno sahrane. Međutim, zbog komplicirane procedure ekshumacije i identifikacije, to još nije učinjeno.
Dok je u Obriježi i Tornju bilo po dvadesetak prisutnih, u Derezi ih je ipak bilo nešto više.
- Radi se o neslužbenoj dugogodišnjoj tradiciji mještana da se iz Srbije, gdje ih živi veliki broj, početkom avgusta vrate u rodno selo i budu na komemoraciji, a onda se prve naredne nedjelje, kad su već tu, druže – rekao nam je Darko Derenj.
U selu Gornja Obrijež komemoracija je održana za stradale mještane, borce NOB-a i narod tog sela koji je stradao u logorima. U selo Toranj ustaše su 4. avgusta 1942. godine doveli 65 mještana sela Donja Obrijež, pa im u šumarku nekoliko stotina metara iza hrama Sv. Pantelejmona na svirep način oduzeli živote te njihova tijela bacili u iskopanu raku. Pomen stradalima služio je protojerej-stavrofor Đorđe Teodorović, a među prisutnima bila je i dogradonačelnica Pakraca Mirsada Popović Damjanović. Osim kod grobnice, vijenci su položeni kod spomenika poginulim partizanima u selu.
U Branešcima su pak 11. avgusta ustaše pobili 87 mještana i 120 izbjeglica s Kozare, a osim njima, počast će se odati i poginulim borcima i mještanima koji su stradali u logorima. Također tradicionalno, tom prilikom odat će se i počast za sedam srpskih civila ubijenih u tom selu 1991. godine.
Dan kasnije, 12. avgusta, održat će se komemoracija za stotinjak žrtava u Japagi kod Lipika, što naroda tog kraja, što izbjeglica s Kozare, dok će se dan kasnije, 13. avgusta, u selu Kusonje kod Pakraca odati počast za oko 520 pobijenih Srba iz Kusonja, Dragovića i Čaklovca, kao i izbjeglica sa Kozare koji su stradali tog datuma 1942. Tada su ustaše pokupili sve mještane i izbjeglice koje su tamo zatekli. Mrtve i polužive žene, djecu i starce bacali su u dva bunara, a ostale su spalili u obližnjoj crkvi Svetog Georgija. Oko 360 muškaraca i žena odvedeno je u logore iz kojih se većina nikada nije vratila. I tamo će komemoracija, osim kod samih bunara, biti održana kod spomenika podignutog 1952. godine. Spomenik je oštećen u ratu 1990-ih, a obnovljen je 2013.
Posljednja u nizu komemoracija vezanih uz "Krvavi avgust" održat će se 16. avgusta u Sloboštini. Tamo su ustaše, također u ljeto 1942. godine, pobili 1368 žena i djece iz okolnih papučkih sela, ali i s područja Potkozarja.
