Nizom predavanja u kojima su historičari predstavili neke manje poznate podatke vezane uz holokaust i genocid u Drugom svjetskom ratu, njihovo negiranje, ali i procesuiranje počinilaca, zaključen je sedmi po redu simpozij "Novomučenici: Poliperspektiva VII" koji su 14. septembra u Srpskoj pravoslavnoj opštoj gimnaziji "Kantakuzina Katarina Branković" u Zagrebu organizirali Pakračko slavonska eparhija SPC i Muzej žrtava genocida iz Beograda. Simpozij se održava povodom crkvenog praznika Svetih novomučenika Jasenovačkih, pa je dan ranije u prisustvu brojnih sveštenika i monaha, te predstavnika Srba iz regije održana liturgija koju je služio patrijarh Porfirije.
U izjavi za Novosti, vladika pakračko slavonski Jovan izrazio je zadovoljstvo održanim simpozijem, kao i svim drugim događajima vezanim uz obilježavanja žrtava Jasenovca i drugih stratišta.
- Simpozij se razvija u svakom pogledu: ne samo po kvaliteti i širini predstavljanih tema, nego i po kvalitetu govornika, tako da ćemo za narednu godinu morati unaprijediti ili "apgrejdovati" format održavanja, a u međuvremenu ćemo izdati i zbornike s ostalih simpozija koje do sada nismo stigli - rekao je vladika.
- Radi se o po formatu jedinstvenom simpoziju na kojem se raspravlja o duhovnoj dimenziji stradanja u 20 vijeku. Mislim da taj aspekt srasta s historiografskim, tako da dobivamo jedinstveni forum za proučavanje i sagledavanje stradanja. "Suvlja" istorija služi da filosofi i bogoslovi ne bi odleteli u prostor gde je istorijska podloga u pitanju. Zna da se desi da se nešto što nije istorijski provereno već tematizuje kao filozofska ili bogoslovska tema da bi se onda ustanovilo da to jednostavno ne postoji - kazao je Jovan.
Osvrnuo se i na tvrdnje vezane uz zločin i broj žrtava u Jasenovcu i drugim stratištima koji je u grubim crtama ustanovljen oko čega se slažu kulturne i naučne ustanove u obje zemlje.
- Revnitelji u Srbiji napadaju nas da iznosimo premale cifre i govore o stotinama hiljada žrtava, a u Hrvatskoj tvrde da preuveličavamo cifre i iznose neke svoje. Ali niko ozbiljan se ne lopta i nabacuje tim ciframa, to je mjerilo nečije ozbiljnosti, naglasio je vladika kojem smeta i odnos prema žrtvama.
- Stalno ponavljam da naši "poznavaoci" znaju ime svakog zločinca u Jasenovcu, a prosječni srpski intelektualac ne zna ime ni jedne žrtve tog logora. Zaboravlja se da su i u tom zločinu najvažnije žrtve koje se već zaboravljaju, a ne ubice - rekao je i ukazao na potrebu da se, naročito o žrtvama, ali ne kao brojevima, govori što više.
Tome bi trebala doprinijeti i buduća zgrada biblioteke na mjestu nekadašnje srpske škole u Jasenovcu koja nije stradala u Drugom svjetskom ratu, nego od kasnijeg nemara čiji će se kamen temeljac postaviti narednih sedmica. Knjige bi trebale omogućiti istoričarima i drugim naučnicima da u traganju za istinom proučavaju naučnu građu. Do sada je skupljeno 1.500 knjiga na tu temu.
S vladikom se u izjavi za Novosti složila i Nataša Drakulić, scenaristica filma "Dara iz Jasenovca" koja je u diskusiji s vladikom govorila o razlozima nastajanja tog filma i njenom pristupu u samom stvaranju filma, čemu su prisustvovali i učenici gimnazije.
- Ovakvi skupovi su strašno dragoceni za suočavanje sa stradanjima. Tu upoznajete ljude s različitim mišljenjima o kojima možete raspravljati. Zato ih treba u budućnosti biti što više - kazala je Drakulić.
Na pitanje da li se s ostalom filmskom ekipom osjeća kao dio procesa koji se zove kultura sjećanja, naglasila je potrebu učešća velikog broja ljudi, od bivših logoraša koji su joj govorili o svojim iskustvima do istoričara prema kojima osjeća strahopoštovanje.
- Ipak, film je imaginacija koja će neku priču iznositi kroz slike. I tu vam uvek vam treba neki blagoslov da se ne bi osećali sami, jer je stvaranja takvog filma previše bolan proces. Prema podacima i svedočanstvima koje imamo, moj je zanat da od toga kroz filmsku sliku napravimo najbolje što možemo. Vladika Jovan je rekao da smo svesni da u film nije mogla stati sva krv koja se tamo prolila, a mi smo preživljavanjem glavnog junaka izabrali život a ne mržnju, rekla je i pohvalila film "Dnevnik Diane Budisavljević" Dane Budisavljević.
- Film je divan i ta žena zaslužuje da se o njoj mnogo zna. U dve godine o njoj je izdano više knjiga i postoji više projekata jer kad krene jedno umetničko delo, ono će povući i druga. Ta žena koja ima ulogu spasiteljke i u mom filmu zaslužila je spomenik za svako dete koje je spasila. Imala je svoju porodicu i decu, ali je brinula za decu koja su ostale bez nje. Bila sam srećna kad je taj film dobio nagrade u Puli. Tada mi je vraćena nada, iako su kritike filma iz Hrvatske bile zlurade; nisu bile filmske, nego pokušaj učitavanja neke ideologije koja u tom filmu ne postoji. Mi smo u naš film krenuli čistog srca, a kako materijal poznajem jako dobro morali smo napraviti selekciju jer ne pravimo takmičenje u klanju i drugim načinima ubijanja na ekranu. Pokušali smo reći kolika je tragedija što se to desilo, kao i da svaka žrtva zaslužuje film o sebi - ocijenila je Drakulić.
Zadovoljstvo simpozijem izrazio je i Dejan Ristić, v. d. direktora beogradskog Muzeja žrtava genocida.
- Uspeli smo da okupimo vodeće stručnjake za holokaust i genocid u NDH iz Srbije, regiona i čitavog sveta, a imali smo priliku da čujemo mnogo novog iz različitih disciplina. Ovo je na žalost jedinstvena prilika da se svake godine predstavnici naučne zajednice iz Srbije, regiona i sveta okupe kako bismo prezentovali rezultate naših istraživanja o genocidu nad Srbima u Drugom svetskom ratu, ali ne samo njih, te kako bismo ih analizirali kroz multidisciplinarne perspektive. Nadam se da će i ovaj naučni skup biti podstrek mnogim istoričarima da se mnogo ozbiljnije pozabave značajnim temama iz perioda Drugog svetskog rata, a posebno temom genocida nad Srbima. Kako sam srpski istoričar, pozivam svoje uvažene kolege da to učine, a kad to budemo učinili mnogo temeljnije, ozbiljnije, celovitije, odgovornije i objektivnije, izazvaćemo i pozitivan domino efekat u čitavom regionu. Na nama je da istražujemo fenomen sopstvenih žrtava u Drugom svetskom ratu kao i fenomen genocida nad Srbima, a imajući na umu naše naučne kapacitete i naše nacionalne ustanove kulture, posebno Muzej, univerzitete i naučne institute, onoliko koliko mi možemo da doprinesemo istorijskoj nauci, čini mi se da može retko ko u regionu - podvukao je Ristić.
Osim predstavljanja zbornika s petog simpozija, ovogodišnji simpozij bio je povezan sa seminarom za predavače u bogoslovijama kako bi mogli kvalitetnije predavati o Jasenovcu.
O konstrukciji sjećanja na mučenike i heroje Holokausta govorio je Eliezer Papo, dok je arhiepiskop katarski Makarije koji je došao kao izaslanik vaseljenog patrijarha Bartolomeja govorio o novomučeništvu Crkve u Svetoj zemlji. Mitropolit smolenski i dorogobužski Isidor govorio je o služenju Crkvi sveštenomučenika Serafima u Poljskoj i Rusiji, a episkop austrijsko-švajcarski Andrej o problemu suvremenih pristupa srpskom historijskom nasljeđu od strane nekolicine autora sa njemačkog govornog područja.
Nakon razgovora vladike Jovana sa Natašom Drakulić, Aleksander Korb govorio je o negiranju i opravdavanju ustaških zločina, spominjući u kontekstu revizionizma Stjepana Razuma, Jakova Sedlara, Igora Vukića, Blanku Matković i famoznog "Davida Goldmana".
Milan Radanović govorio je o zločinima Crne legije po Bosni 1942. prije svega na području Kupresa, Bugojna i Jajca, ističući da se neki od tih zločina nastoje negirati, kao i da su većinu pripadnika 1. i 5. stajaćeg djelatnog zdruga, koji su činili Crnu legiju, usprkos svim pričama, činili Hrvati, a ne Musliman.
Jovana Cvetićanin govorila je o odnosu Jugoslavije prema suđenju Adolfu Eichmannu, ističući spremnost državnih vlasti da ustupe potrebne dokumente i osiguraju svjedoke za suđenje na kojem se govorilo o zločinima Nijemaca i ustaša na području NDH i okupiranoj Srbiji. Na osnovu iznesenih dokaza i iskaza ponovo je pokrenuta procedura izručenja ustaškog ministra unutrašnjih poslova Andrije Artukovića. Spomenula je da su tadašnji mediji u Jugoslaviji opširno pratili tok suđenja.
Vladimir Geiger je govorio o manipulacijama brojem žrtava logora Jasenovac u hrvatskoj istoriografiji, publicistici i javnosti nakon raspada Jugoslavije, ističući da su npr. Blanka Matković i Stipo Pilić navodili brojke od 440 ili 725 žrtava uz objašnjenje da su pomrli od bolesti ili prirodnom smrću. Naveo je i autore nešto većih brojki, kao što je Roman Leljak koji barata ciframa od 1.360 odnosno 1.654 žrtve ili Komisija za utvrđivanje ratnih i poratnih žrtava koja je djelovala od 1992. do 1999. i koja je došla do brojke od 2238 žrtava. Naveo je i izjavu Stjepana Mesića iz 1992. u kojoj spominje 25.000 žrtava, ali i brojke kojima se i danas barata u Srbiji a koje se od nekad službenih 700.000 kreću i do milion žrtava.
