U Loznicu, grad u zapadnom dijelu Srbije podno planine Gučevo u blizini granice s Bosnom i Hercegovinom, dođosmo uoči Petrovdana, gdje se 11. jula, večer prije crkvenog i narodnog praznika posvećenog Svetim apostolima Petru i Pavlu, kod Crkve Pokrova Presvete Bogorodice izgrađene 1873. godine u srpsko-bizantijskom stilu tradicionalno pale lile, mlade kore divlje trešnje ili breze omotane na grane lijeske. Događaj se naziva lilanje i jedinstveni je običaj Loznice i Podrinja: paljenje lila simbolizira vremena kada su hristoborni carevi progonili i mučili kršćane, palivši ih natopljene smolom i vezane uz drvene stupove pa bi te žive buktinje osvjetljavale ulice i trgove.
Festival je pokrenut sa idejom da tradiciju prikažemo na savremen način i tako je sačuvamo za generacije koje dolaze - kaže direktorica Turističke organizacije Loznica Snežana Perić
Običaju paljenja lozničkih lila najviše se oduvijek raduju najmlađi: djeca iz svih naselja okupe se tada oko vatre zapaljene na određenom mjestu, a njihovi roditelji i po par mjeseci ranije odlaze po lile u šumu, vjerujući da skidanje mlade kore ne ostavlja posljedice na stabla trešanja i breza. Neki bi znali napraviti i po nekoliko tisuća lila, pa ih darivati rodbini i prijateljima koji to ne bi dospjeli učiniti sami. To je danas središnja ljetna kulturno-zabavna manifestacija za sve uzraste, prilikom koje Lozničanima u goste dolazi rodbina i prijatelji, pogotovu oni iz krajeva u kojima taj običaj ne postoji.
- Slobodno može da se kaže, neće da se pogreši, da je paljenje vatre predhrišćanski običaj. Karakterističan je za sve evropske narode, jer se u ovom delu godine tako obeležavao letnji solsticij, period najduljih dana u godini. Paljenje vatri imalo je magijsku funkciju, najpre onu da zaštiti ljude, stoku i useve od svih mogućih zlih uroka, uzroka i pojava. U srpskom narodu postoje različiti običaji paljenja vatre u razna doba godine, a badnjak i petrovske lile predstavljaja svetlost evanđelja. U poslednjih deset godina u Loznici se na lilanju okupi jako puno dece i roditelja, tako da smo na lep i svečan način sačuvali običaj koji je jedan od zaštitnih znakova podrinjskoga kraja - objašnjava nam sveštenik Miloš Petrović.
Običaj je u mnogim krajevima Srbije zaboravljen, no na desnoj obali Drine ne samo da je preživio, nego su dosjetljivi Lozničani uz njega vezali prošle godine osmišljeni i pokrenuti Međunarodni muzičko-scenski festival Lila Lo, kojim se afirmira stvaralaštvo mladih. Neobični naziv festivala osvaja na prvu, a organizatorima ostavlja slobodu i nepregledne kreativne mogućnosti u osmišljavanju programskih sadržaja te brendiranju same manifestacije i cijeloga Podrinja. Tako tijekom festivalskih dana publika uživa u koncertima, performansima, animacijama, kazališnim i kino-predstavama, izložbama, nastupima kulturno-umjetničkih društava, interaktivnim radionicama, vožnji fijakerima, etno-sajmovima.
- Festival je pokrenut sa idejom zbližimo tradicionalno i moderno, da tradiciju prikažemo na savremen način i tako je sačuvamo za generacije koje dolaze; osnovna tema je svetlo lile, koje nam osvetljava budućnost i budi optimizam. Lile imaju i hedonističko-zabavnu funkciju: ljude se veseljem udalje od tegobne svakodnevnice i problema, obnavljajući im tako potrebnu energiju. Lilari čiste duh i dušu, budeći optimizam i pozitivan stav prema životu. Sam događaj paljenja lila je scenski spektakl, vizuelna impresija igre sa plamenom i ritualni običaj iz naše kulturne baštine - kaže direktorica Turističke organizacije Loznica Snežana Perić.
Posebnost Lila Lo festivala je izrazita zavičajna nota: u njegovoj realizaciji sudjeluju i rođeni Lozničani koji više ne žive u gradu, ali su u svojim područjima i karijerama ostvarili zavidne rezultate i uspjehe, pa svojim iskustvima i znanjima nastoje pridonijeti razvoju zavičaja. Drugo izdanje te višednevne manifestacije tako je svečano otvorio glumac i TV-voditelj Dušan Vele Urošević, asistent na banjalučkoj Akademiji umjetnosti te dirigent festivalskog Simfonijskog orkestra i Rock simfonije.
- Lila Lo festival je prepoznatljiv, jer nema klasičnu notu kao druga tzv. kulturna ljeta. Već se pozicionirao kao važan festival u Srbiji i treba dalje raditi da lile postanu brend ne samo našega kraja nego i šire - rekao nam je Urošević.
Koordinatorica festivalskih radionica iz područja glazbe, scenskog pokreta, glume i tradicionalnog plesa je balerina Anja Nikolić, koja se nakon 12 godina života i rada u Beogradu i europskim gradovima vratila u Loznicu.
- Moja primarna delatnost je scenski pokret. Želja mi je da ovde gradimo nešto za šta do sada možda nije bilo prilike. Perspektive i mogućnosti su velike, jer su polaznici radionica izrazito talentovani i otvoreni da ovde izraze svoju kreativnost. Jako sam zadovoljna i zahvalna ljudima koji su prepoznali potencijal Loznice i koji žele da sarađuju sa nama - kaže Nikolić.
Đorđe Pavlović je dirigent Narodnog pozorišta u Beogradu, svojedobno i šef opernog zbora te institucije, koji već 13 godina ravna i Filharmonijom mladih ‘Boislav Pašćan’, srpskim simfonijskim orkestrom koji ove godine slavi svoju 40. obljetnicu kontinuiranoga rada na umjetničkom usavršavanju i razvoju učenika srednjih muzičkih škola i studenata muzičkih akademija.
- Letnji muzički kampovi su za nas vrlo značajni, jer okupe puno mladih ljudi sa svih akademija u Srbiji i studente koji se školuju u inostranstvu. Ovde spremamo neke nove kompozicije, koje nameravamo izvoditi sledeće sezone. Sve je to jedno divno druženje i divan zajednički rad na savladavanju ozbiljnih umetničkih zadataka. Ovo je dvadeseti kamp po redu i nastavak saradnje kroz Lila Lo festival - istaknuo je maestro Đorđe Pavlović.
