U jednom radničkom naselju na periferiji Milana zidovi zgrada, institucija i škola pretvoreni su u crteže posvećene slobodi, miru, ali i sećanju na rat, borbi protiv fašizma, rađanju italijanske republike, kao i društvenim dešavanjima današnjice. Poslednji mural ljudskih prava inaugurisan je početkom oktobra na fasadi jedne dvospratne stare zgrade.
To su lica izuzetnih ličnosti, njih dvesta, vizionara i pravednika, hrabrih ljudi koji su prkosili društvenim konvencijama i sa strašću, posvećenošću i odlučnošću stvarali istoriju ljudskih i građanskih prava. Na prvi pogled, veliki mural podseća pomalo na remek-delo "Četvrti stalež" italijanskog slikara i umetnika Giuseppea Pellizze da Volpeda, naslikano krajem 19. veka, na kojem zbijena gomila, grupa seljaka, maršira protestujući za bolje uslove rada. Zastupljena prava su ona iz Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima koju je odobrila Generalna skupština Ujedinjenih nacija pre 75 godina, a koja je ovim muralom postala ikona kroz simbolične portrete ljudi koji su ostavili trag značajnim dostignućima u različitim oblastima. Od prava na samoopredeljenje naroda, prava manjina i žena, do prava na lični identitet, a zatim i onih osnovnih, kao što su pravo na zdravlje, pravdu, obrazovanje i slobodu izražavanja, uključujući prava životinja i ekologiju.
Ortica je ime ovog naselja, tj. kvarta koji je dobio ime od italijanske reči "orto", što znači bašta ili vrt. Tu su nekada živeli seljaci koji su radili na ovdašnjim njivama. Posle Drugog svetskog rata ovde se naselila radnička klasa zbog fabrika koje su se gradile na periferiji grada. Danas se tu sve više naseljavaju mladi ljudi zbog još uvek popularnih cena stanova, koji su pretežno radnički. Od 2015. godine, kada je udruženje OrMe – Ortica Memoria, pokrenulo projekat realizacije murala, naselje je postalo i turistička destinacija.
Milanski ulični umetnik Walter Contipelli, poznatiji u kraju kao Vali, sa svojim kolektivom Orticanoodles nacrtao je prvi mural slobode. Zapravo, to su reči ispisane na ogradi pešačke staze, koja se pruža nekoliko stotina metara širokim nadvožnjakom koji spaja ovu periferiju sa centralnim delom grada. Inspirisane su govorom nekadašnjeg predsednika Italije, Sandra Pertinija, koji je u svom obraćanju 1983. godine pozvao mlade da čuvaju mir i da se uvek bore za pravdu i slobodu. Učenici srednje škole "Paolo Pasolini" učestvovali su takođe u stvaranju ovog murala. "Njih smo pitali koje su to reči koje bi ih asocirale na slobodu i demokratiju i kada smo ih zajedno definisali, đaci su crtali zajedno sa nama", objašnjava Contipelli.
Od 2015. godine do danas nacrtana su 24 murala, koji su koncentrisani u nekoliko ulica. Cilj je da ih se nacrta trideset. Zajedno opisuju najznačajnije momente italijanske države, od perioda između dva rata, posleratnog perioda, do današnjih dana. "Muralom ljudskih prava želeli smo da damo važnost univerzalnim vrednostima poput ljudskog dostojanstva, slobode, jednakosti i solidarnosti kroz dvesta lica koja su ovde prikazana", kaže ovaj umetnik.
Princip kojim su se vodili u stvaranju ovog crteža, za koji je trebalo oko šest meseci da bude realizovan, ono je što je suštinsko nevidljivo oku, a sami portreti nacrtani su kao da su senke. Među poznatim i manje poznatim licima izdvaja se ono Altiera Spinellija, koji je u Milanu, pre 80 godina, zajedno sa drugim bivšim političkim zatvorenicima osnovao Evropski federalistički pokret. Tu je i Franca Viola, prva žena u Italiji koja je odbila ugovoreni brak, kao i Liliana Segre, preživela iz nacističkog logora Aušvic. Potom, vidi se lice Samanthe Cristoforetti, prve italijanske astronautkinje, te portreti ubijenih novinara Ilarie Alpi, Mirana Hrovatina i Ane Politkovskaje. U centralnom delu nacrtano je lice 22-godišnje Mahse Amini, ubijene u Iranu zbog neadekvatnog nošenja hidžaba.
Ipak, ima i onih kojima se mural nije dopao. Franca Caffa, 94-godišnja protagonistkinja borbe za pravo na stanovanje u Milanu, zatražila je da njen portret bude uklonjen sa tog zida, iz razloga što smatra da trenutna gradska vlast murale koristi kako bi povećala cene stanova. Istina je da zbog transformacije ovog nekada radničkog i degradiranog kraja grada, sada sve više mladih, kreativaca i umetnika dolazi ovde da živi. Ortica je s vremenom postala zanimljiva i turistima.
Pored ovog najsvežijeg crteža, tu je i mural posvećen ženama, migrantima, sportistima i mnogi drugi crteži na kojima ostaju značajni momenti italijanske republike. A u glavnoj ulici, Via Ortica, jedan je od najlepših murala, kako smatraju ljudi koji ovde žive. Fasada jedne zgrade obojena je u crvenu, roze i zelenu boju. Na njoj su oslikani cvetovi maka. Crtež koji asocira na vrtove i bašte koji su se nekada ovde nalazili lokalni stanovnici zovu "Mural mira".
