Mirča Elijade: Bengalska noć / Maitreji (s rumunskog prevela Daniela Popov, Geopoetika, Beograd, 2020.)
Svetski poznat istoričar religije i antropolog, Mirča Elijade, celog je života pisao prozu, ali na rumunskom jeziku, najviše je objavljujući u međuratnom periodu. Njegov roman "Maitreji", iz 1933., u stranim izdanjima dobija naslov "Bengalska noć". Elijade je boravio u Kalkuti od 1929. do 1931. godine, studirajući indijsku filozofiju, gde je smeštena i radnja ovog romana. To je roman o prvoj i neostvarivoj ljubavi između jednog 26-godišnjeg Evropljanina, Alena, i 16/17-godišnje Maitreji, ćerke bramana i inženjera Narendre Sena. Kastinske razlike bile su nepremostive uprkos intenzivnoj bliskosti dvoje zaljubljenih. Alen smatra da je zapadna kultura na svom zalasku te da je inferiorna indijskoj: "Ponovo sam shvatao da smo jednostavni, naivni i prozaični – bez mistike, mi, civilizovani ljudi! Ako želim da budem poput ovih ljudi koje sam toliko voleo, trebalo bi da i ja skrivam u sebi čitavu istoriju, mitologiju, koju je nemoguće savladati. Ovi ljudi su složeni i duboki, komplikovani i neshvatljivi." Kada decenijama kasnije prava Maitreji bude pročitala Elijadeov roman, napisaće svoj "odgovor" u vidu romana "Ljubav ne umire", koji još nije preveden kod nas.
Pejami Safa: Fatih – Harbije (s turskog preveo Avdija Salković, Agora, Novi Sad, 2020.)
Sabahatin Ali i Pejami Safa su međuratni turski pisci čiji romani oslikavaju kontradikcije turske evropeizacije u ataturkovskoj epohi obeležene autoritarnom modernizacijom i postojanim otporom prema njoj. Kraći roman Pejamija Safe "Fatih – Harbije" smešten je u međuratni Istanbul. Sam naslov označava tramvajsku liniju koja povezuje dva dela Istanbula, Fatih, siromašniji deo sa niskim kućama i tradicionalnim načinom života i Harbije, razvijeniji i moderniji. Omladina sluša u klubovima džez muziku i igra fokstrot, dok se na muzičkom Konzervatorijumu izučavaju i turska i klasična evropska muzika. U fokusu zapleta stoji odnos Neriman i Šinasija, dvoje mladih iz naselja Fatih vezanih za Konzervatorijum. U vezi su sedam godina i u trenutku kada se očekuje njihov brak Neriman želi da promeni svoj život: da izlazi, sluša savremenu muziku, a možda i da se preseli u "evropskiji" deo grada. Šinasi prihvata postojeći način života. Neriman razlike između Istoka i Zapada simbolizuju mačka i pas: "Mačka jede, pije, leži, spava, rađa, život joj protiče na minderu i u snu", dok "pas je živ, snažan i smion". Toj dihotomiji istočnjačke sanjalačke inercije i zapadnjačke preduzimljivosti Šinasi suprotstavlja stav da je istok većinom statičan, ali kontemplativan, a zapad isključivo agresivan.
Sabahatin Ali: Madona u bundi (s turskog prevela Mirjana Teodosijević, Službeni glasnik, Beograd, 2020.)
Roman Sabahatina Alija "Madona u bundi", najbolji od tri preporučena, neobično je komponovan. Iako najpre pratimo pripovedanje mlađeg naratora, veći deo romana predstavlja dnevnik Raif-efendije, prevodioca s nemačkog koga narator upoznaje na poslu u banci. U tom dnevniku Raif piše o svom boravku u Berlinu tokom 1920-ih godina i o svojoj najvećoj i jedinoj ljubavi prema svestranoj umetnici, slikarki i muzičarki češko-jevrejskog porekla, Mariji Puder. Upečatljivo je kako je Sabahatin Ali oslikao atmosferu međuratnog Berlina, glavnog grada Vajmarske Republike, koji je tada dinamičan milionski grad poznat po svojim kabareima i avangardnim umetnicima. Ovom međuetničkom vezom gospodariće sticaj okolnosti, dok Raifa u prezentu romana, u Ankari 1930-ih godina, srećemo kao satrvenog čoveka izgubljenih iluzija i bez poštovanja okoline i ukućana. Zanimljivo, u drugoj deceniji 21. veka "Madona u bundi" će u Turskoj doživeti izuzetnu popularnost, posebno kod mlađe publike, i milionske tiraže.
