U okviru proslave Svetih novomučenika jasenovačkih, 9. septembra u Srpskoj pravoslavnoj opštoj gimnaziji "Kantakuzina Katarina Branković" održan je osmi po redu simpozij "Novomučenici: Poliperspektiva VIII" na kojem je više naučnika govorilo o raznim aspektima stradanja i mučeništva u 20. vijeku. Posebno je istaknut genocid koji je Otomansko carstvo počinilo krajem 19. i početkom 20. vijeka nad Armencima i Asircima, odnosno Sirijcima kršćanima, te postojanje logora na tlu bivše Jugoslavije tokom Drugog svjetskog rata o kojima šira javnost manje zna.

Otvarajući simpozij, koji su organizirali Pakračko-slavonska eparhija SPC-a, Odbor za Jasenovac SPC-a i Muzej žrtava genocida u Beogradu, vladika pakračko slavonski Jovan naglasio je da ovaj naučni skup pruža mogućnost da se različita stradanja "usporede i premjere biblijskim poimanjem stradanja"

- Simposion ima teološku dimenziju, ali da ne bi dozvolili teologiji i filosofiji da se odlepe od stvarnosti, ima i istorijsku stranu, pa bismo mogli da ga podelimo na dva dela – jedan bi se bavio čistom istorijom, a drugi bogoslovskim, filozofskim i svakim drugim sagledanjem stradanja - rekao je vladika, ističući da bi od naredne godina simpozij bio dvodnevni.

- Jasenovac je jedinstveno mesto gde se stradanje naroda i crkve sagledava u okviru opštih stradanja u 20 veku i Drugom svetskom ratu. Istina o Drugom svetskom ratu je pretpostavka svake druge istine. Pritom je velika uloga SSSR-a kao najvećeg pobednika, uz ostale saveznike. S ponosom govorimo o sebi kao o pobednicima u tom ratu; postoji kontekst pobede, a onda i stradanja koje je pratilo tu pobedu. Simbol toga su dva memorijala, prvi na Kozari koja je krajiški Gazimestan i memorijal u Jasenovcu na dve obale Save – manastir, Memorijalni centar i Donja Gradina - rekao je vladika Jovan.

Direktor Muzeja žrtava genocida Dejan Ristić podsjetio je da ove godine "padaju" 80-godišnjica vezana uz genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima uključujući i stradanje na Kozari, odvođenje ljudi u Jasenovac te humanitarne akcije Diane Budisavljević u spašavanju djece.

- Naš cilj je da interdisciplinarno i kontekstualno sagledamo sva tri genocida na tlu NDH zbog kojih je muzej genocida i osnovan 1992., ali i da tu tragediju, iskustvo i breme inkorporiramo u evropsku i svetsku istoriju 20 veka. Smatramo da su izazovi pred kojima se nalazimo u ovo vreme takvi da nas motivišu da se naoružamo znanjem kako bismo dostojanstvom i odgovornošću odgovorili na te izazove. Svi smo smatrali i verovali da su fašizam, nacizam, ustaštvo i druge mračne ideologije pobeđene i poražene 9. maja 1945. ali događaji koji su se zbili pred kraj prošlog veka i koji se dešavaju sada, pokazuju da to nije tačno i da te ideologije nisu izgubile rat. Civilizacijski se protiv njih ne možemo boriti oružjem, ali se možemo se boriti idejama zasnovanim na humanističkim principima, civilizacijskim tekovinama i savremenim antifašizmom.

- Cilj Muzeja je da doprinosi znanju, pre svega kroz naučno istraživački rad jer znanje sprečava buđenje potrebe za osvetom i mržnjom. Nama je cilj da baveći se istraživanjima i šireći znanja pozivamo na odgovornost sećanja prema svim nedužnim žrtvama stradalim nezavisno od njihove nacionalne i verske pripadnosti - rekao je Ristić, ističući brojne izložbe i zbornike svjedočanstava svjedoka tih događaja. Nekadašnja deca, a sada stariji sedi ljudi još i sada pokušavaju doći do podataka o svom identitetu. A sećanje će ostati večna odgovornost svih nas; čak i kad poslednji svedok genocida u NDH bude nestao, ostajemo mi, njihovi potomci sa znanjem i istinom, utemeljenom na hrišćanskim vrednostima, kako se zlo ne bi ponovilo - zaključio je Ristić.

Ricardo Luis de la Serna govorio je o "bučnoj tišini" genocida nad Armencima koja je u Turskom carstvu počeo pokoljima 70-ih godina 19. vijeka, a nastavila se hapšenjima, odvođenjima u logore, marševima smrti kroz pustinju, oduzimanjem imovine tokom Prvog svjetskog rata da bi završila paljenjem armenske četvrti u Smirni 1922. godine.

Sveštenik Juhanon Habil i Michael Hjalm govorili su o genocidu u Sejfu, dok je Davor Džalto govorio o političko teološkim refleksijama mučeništva.

Janez Ujčić u predavanju "Stalag 18d – logor smrti" govorio je o logoru za vojne zarobljenike u Mariboru u kojem je bilo i po nekoliko hiljada zarobljenika, pri čemu je postupak prema Britancima, Australcima, Grcima bio bolji nego prema sovjetskim vojnicima koji su bili mučeni, izglađivani i ubijani. Nikola Borković govorio je o logoru Caprag koji je tokom 1941. bio tranzitni logor za sveštenstvo iz Bosanske Krajine, odnosno zapadnih dijelova BIH, odakle su odvođeni u Srbiju ili druge logore.

Jasna Ćirić naglasila je nastojanje da se ustanove sudbine preživjelih Židova iz Pirota nakon bugarskog genocida 1943. David Jakovljević govorio je o aktivnostima nedavno osnovanog Udruženja Deca Jasenovca u Parizu, dok se pojedinim aspektima stradanja u Jasenovcu u svom nekonvencionalnom predavanju pozabavio i Oleg Soldat iz Banja Luke. Dan kasnije, 10. septembra u manastiru Rođenja svetog Jovana krstitelja u Jasenovcu održava se centralna proslava praznika.