Administracije opština u kojima živi manje od 50 hiljada ljudi mogu se nadati povećanju budžeta u 2025. godini. Izmjenama zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske usvojen je prijedlog vlade da dio prihoda od indirektnih oporezivanja, koje dobijaju gradovi koji imaju više od 100.000 stanovnika Banja Luka i Bijeljina, bude umanjen za 7%. Za toliko će biti uvećani budžeti srednje razvijenih, nerazvijenih i izrazito nerazvijenih opština u Republici Srpskoj.
"To znači da bi jedinice lokalne samouprave koje ostvaruju veoma niske prihode u ukupnom iznosu dobile oko 5,9 miliona KM, dok bi ostalima pripalo 3,1 milion KM, osim tri grada koji imaju između 50.000 i 100.000 stanovnika", rekla je Zora Vidović, ministrica finansija Republike Srpske.
Prema riječima Zore Vidović, 65 odsto ukupnog iznosa pripast će lokalnim zajednicama koje su ostvarile manje od pet miliona KM prihoda od indirektnih poreza u prethodnoj godini, a 30% lokalnim zajednicama koje su ostvarile više od pet miliona KM prihoda od indirektnih poreza u prethodnoj godini.
Draško Stanivuković, gradonačelnik Banjaluke i Ljubiša Petrović, gradonačelnik Bijeljine, zbog takve odluke vlade koju je usvojila Narodna skupština RS, protestovali su nekoliko dana u Banjaluci i Bijeljini.
"Vlada RS još jednom je pokazala silu i to je jedini jezik koji oni govore. Oni su toliko žurili pa makar i da odluka bude u 1 h ujutro ali da oni usvoje i da su snažniji i da su istjerali svoje", rekao je Stanivuković.
Ljubiša Petrović, gradonačelnik Bijeljine, rekao je tada da je za period 1. januar – 31. oktobar gradu Bijeljini na ime PDV-a već vraćeno manje od pripadajućeg dijela.
"Prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje za period januar-oktobar Republici Srpskoj je raspoređeno dvije milijarde i 396 miliona KM, što bi značilo da gradu Bijeljina pripada prihod od PDV-a u iznosu od 44,4 miliona KM. Izvršenje po ovom osnovu za prvih 10 mjeseci ove godine iznosi 34,8 miliona KM, što je za 9,6 miliona KM manje", rekao je Petrović, tvrdeći da bi do kraja godine ta razlika mogla dostići i 11 miliona.
Bezobrazno je i licemjerno, upozoravali su obojica, da se Banjaluci i Bijeljini oduzimaju sredstva u iznosu od desetak miliona maraka tobože zbog pomoći nerazvijenim i izrazito nerazvijenim opštinama, dok se budžet predsjednika Republike Srpske povećava na 77 miliona KM. Tvrdili su da je razlog tog postupka Vlade Republike Srpske činjenica da su na nedavno završenim lokalnim izborima pozicije gradonačelnika u Banjaluci i Bijeljini, jedina dva grada pogođena ovom odlukom, osvojili kadrovi Srpske demokratske stranke i Partije demokratskog progresa, opozicionih stranaka u Republici Srpskoj.
"Spremni smo da pomognemo, ali da imamo svi jednako učešće, jer nije solidarnost samo od dva grada. Neka jednu trećinu daju Banjaluka i Bijeljina, jednu trećinu vlada, a jednu trećinu predsjednik", rekao je Stanivuković.
U toku skupštinske rasprave o izmjenama zakona o budžetskom sistemu, Stanivuković i Petrović organizovali su protest pred Narodnom skupštinom RS koji je pratila i akcija skupljanja dobrovoljnih priloga za Milorada Dodika, predsjednika RS. Tražili su da se izmjene budžetskog sistema vrate u redovnu proceduru, da ne budu izglasane po hitnom postupku za što nije bilo sluha u Savezu opština i gradova Republike Srpske.
Ljubiša Ćosić, gradonačelnik Istočnog Sarajeva, predsjednik Saveza opština i gradova Republike Srpske, rekao je da je dobro što će se u skladu sa Prijedlogom zakona o izmjeni i dopunama Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske izvršiti pravedna preraspodjela procijenjenih više od 600 miliona KM koliko se u narednoj godini namjerava prikupiti od PDV-a.
"Ova sredstva su u 2021. godini iznosila 321 milion KM, a ove godine 550 miliona KM. To se raspodjeljuje svim lokalnim zajednicama na osnovu kriterijuma, prema broju stanovnika, površini i broju upisane djece u srednje škole. U narednoj godini ta sredstva procjenjuju na 613 miliona KM", rekao je Ćosić u obraćanju na sjednici Narodne skupštine Srpske.
Marinko Božović, načelnik opštine Istočna Ilidža koja je u sastavu grada Istočno Sarajevo, najavio je tom prilikom da će zbog ovakvog prijedloga predložiti formiranje paralelnih organa RS-a i zaleđivanje saradnje sa postojećim.
"Predložiću da krenemo u proceduru formiranja paralelnih organa Republike Srpske, a da sa postojećim zaledimo saradnju. Paralelna vlada, paralelni Savez opština i gradova… Takav status treba zadržati do pada režima", rekao je Božović.
Bojan Samardžić, načelnik Berkovića, tvrdi da ovom odlukom neće biti pomognute isključivo nerazvijene i izrazito nerazvijene opštine. "U preraspodjeli sredstava učestvuju i razvijene lokalne zajednice poput Laktaša, Trebinja i Gradiške. Tačnije, preko 90% jedinica lokalne samouprave učestvuje u preraspodjeli", naglasio je Samardžić. Prema njegovom mišljenju, preraspodjela PDV-a nije rješenje za probleme nerazvijenih opština ako se ne donese dugoročna strategija i zakonske izmjene koje će stvoriti stabilne temelje za razvoj.
"Rješenje je jačati lokalnu samoupravu u smislu da lokalne zajednice imaju pravo da upravljaju resursima na svojoj teritoriji. Ovo je u skladu sa evropskim praksama i iskustvima, a značilo bi veću autonomiju i finansijsku stabilnost. Treba donijeti zakon o finansiranju jedinica lokalne samouprave, kojim bi se definisao poseban fond za podršku nerazvijenim opštinama. Na taj način bi se obezbijedio stabilan izvor finansiranja za zadovoljavanje potreba stanovnika ovih opština", tvrdi Samardžić, podsjećajući da konačnu raspodjelu utvrđuje vlada što svjedoči centralizaciji moći i političkoj kontroli.
Prema zakonu o budžetskom sistemu RS prihodi od indirektnih poreza uplaćeni u budžet Republike Srpske sa Jedinstvenog računa UIO dijele se nakon izdvajanja dijela sredstava za servisiranje spoljnog duga i to na takav način da budžet entiteta dobija 72%, budžeti opština i gradova 24% i Javno preduzeće „Putevi Republike Srpske“ preostalih 4%. Prema pomenutom zakonu, drugi porezi poput poreza na dohodak, poreza na prihod od samostalne djelatnosti i poreza na lična primanja dijeli se između budžeta entiteta i budžeta gradova i opština u razmjeri 3:1. Izuzetak je, prema novom zakonu, Grad Istočno Sarajevo koji će inkasirati 15% poreza na dobit prikupljenog na teritoriji šest gradskih opština.
Nakon ove odluke, vlada RS-a je još 750.000 KM za izrazito nerazvijene i nerazvijene opštine pa će ukupna izdvajanja za ove opštine u ovoj godini premašiti 4 miliona KM. Sredstva od 3.3 miliona KM predviđena su budžetom RS za ukupno 35 nerazvijenih i izrazito nerazvijenih opština i u 2025. godini. Poređenja radi, Ugostiteljski servis Vlade Republike Srpske potrošit će u ovoj godini skoro tri puta toliko, a dvaput više od izrazito nerazvijenih i nerazvijenih opština dobit će iz budžeta i političke stranke pomoću transfera kroz grantove.
