U toku je suđenje Miloradu Dodiku, predsjedniku Republike Srpske i Milošu Lukiću, direktoru Službenog glasnika RS-a, zbog nepoštovanja odluka Christiana Schmidta, visokog predstavnika Savjeta za implementaciju mira (PIC).
Dodik je optužen da je 7. jula 2023. godine potpisao Ukaz o proglašenju Zakona o izmjeni Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa RS-a, kojim je zabranjeno objavljivanje odluka visokog predstavnika, te Ukaz o proglašenju Zakona o neprimjenjivanju odluka Ustavnog suda BiH koji je Narodna skupština RS-a usvojila 26. juna 2023. godine. Miloš Lukić, vršilac dužnosti direktora Službenog glasnika RS-a, optužen je za omogućavanje sprovođenja procedure objave oba ukaza na dan 9. jula 2023. godine.
Šest dana prije Dodikovog potpisivanja ukaza i osam dana prije objavljivanja u Službenom glasniku, Schmidt je donio odluke o poništavanju zakona koje je donijela Narodna skupština RS-a u vezi s neprimjenjivanjem odluka Ustavnog suda BiH. Schmidt je tada uveo i izmjene Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine, član 203a, “nepoštovanje odluka visokog predstavnika”.
Prema mišljenju vladajuće koalicije u RS-u, suđenje Dodiku i Lukiću predstavlja politički montiran proces. Narodna skupština Republike Srpske usvojila je zato 24.12.2024. godine zaključke kojima zahtijeva od imenovanih i izabranih predstavnika Republike Srpske iz srpskog konstitutivnog naroda u zajedničkim institucijama da obustave odlučivanje iz domena evropskih integracija sve dok se ne uspostave uslovi da se proces evropskih integracije odvija u skladu sa postulatima demokratije i vladavine prava.
“Narodna skupština Republike Srpske zahtijeva od imenovanih i izabranih predstavnika Republike Srpske iz srpskog konstitutivnog naroda u zajedničkim institucijama BiH da obustave odlučivanje na nivou BiH, osim u slučaju odlučivanja po kojem se vrši prenos nadležnosti sa Republike Srpske na nivo zajedničkih institucija ili se na drugi način ugrožava pozicija Republike Srpske, sve dok Evropska unija ne obezbijedi normalne i pravične uslove i standarde suđenja u BiH, a koji ne postoje zbog protivustavnog i protivzakonitog donešenja odluka od strane neizabranog pojedinca, čiji se boravak u BiH ne može više opravdati ni na koji način”, piše u jednom zaključaka 16. posebne sjednice održane 24.12.2024. godine.
U prvoj verziji zaključaka 16. posebne sjednice od Milorada Dodika i Miloša Lukića tražilo se da se više uopšte ne odazivaju na poziv Suda Bosne i Hercegovine. Pred sam početak sjednice, zaključci vladajuće većine preformulisani su i znatno ublaženi: sada se od Dodika i Lukića traži da se ipak odazovu, kada Miloradu Dodiku bude bolje zdravstveno stanje. U prvoj verziji zaključaka tražilo se od izabranih predstavnika iz Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine da uopšte ne učestvuju u radu zajedničkih državnih organa, dok je u usvojenim zaključcima ipak napravljeno nekoliko izuzetaka.
“Narodna skupština Republike Srpske zahtijeva prekid evropskih integracija dok se ne uspostavi vladavina prava u BiH. Narodna skupština Republike Srpske konstatuje da evropske integracije ne može nastaviti država u kojoj se sudi predsjedniku Republike ili bilo kojem pojedincu na osnovu zakona koji nije usvojen od strane zakonodavnog tijela, već je nametnut od strane neizabranog pojedinca stranog državljanstva”, glasio je jedan od zaključaka, u prvoj verziji koju vladajuća većina nije usvojila. U neusvojenoj verziji pisalo je da će Narodna skupština RS-a u slučaju nepoštovanja i neprovođenja zaključaka preduzeti jednostrane mjere u cilju njihovog provođenja i to u roku od 48 sati, što je izazvalo brojne reakcije u medijima.
Radikalnost konačnih zahtjeva nije ništa manje tendenciozna. U usvojenim zaključcima traži se, između ostalog, poništavanje akta koji su proistekli iz neustavnih radnji stranog pojedinca koji po ustavu nije ovlašteni predlagač zakona niti zakonodavac, te da se otklone devijacije koje su proistekle iz neustavnog djelovanja čime bi se kretanje ka EU neometano nastavilo.
Reagujući na zaključke Narodne skupštine Republike Srpske, ambasade Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenog Kraljevstva, Njemačke, Francuske i Italije, zajedno sa Delegacijom Europske unije u BiH i specijalnim predstavnikom EU, ponovile su podršku suverenitetu, nezavisnosti, teritorijalnom integritetu i multietničkom karakteru BiH, te visokom predstavniku koji je, u skladu sa svojim ovlaštenjima prema Daytonskom mirovnom sporazumu (Aneks X), konačni tumač civilnih aspekata Daytonskog mirovnog sporazuma.
“Zaključci koje je sinoć usvojila NSRS predstavljaju ozbiljnu prijetnju ustavnom poretku zemlje i kao takvi su antidaytonski te izravno podrivaju autoritet institucija vladavine prava na državnom nivou i put BiH ka evroatlantskim integracijama. U trenutku kada formalno otvaranje pregovora za pristupanje EU nikada nije bilo bliže, povratak političkim blokadama imao bi negativne posljedice za sve građane BiH, od kojih većina podržava pristupanje EU”, navodi se u saopštenju.
Ambasade su podsjetile na član 3. Aneksa 4 Dejtonskog mirovnog sporazuma prema kome će entiteti i bilo koja njihova jedinica u cijelosti biti pokoreni Ustavu koji zamjenjuje međusobno nespojive odredbe zakonodavstva Bosne i Hercegovine te ustava i zakona entiteta, kao i odlukama ustanova Bosne i Hercegovine. “Svi zakoni i zaključci koje donose niži organi – uključujući parlamentarna tijela oba entiteta – moraju biti u skladu s Ustavom, u skladu s jurisprudencijom Ustavnog suda BiH”, navodi se u saopštenju.
Pomoćnik generalnog sekretara NATO-a za političke poslove i sigurnosnu politiku Boris Ruge rekao je tom prilikom da NATO pažljivo prati događaje u Bosni i Hercegovini, uključujući i zaključke NSRS. “Dijelimo zabrinutost koju su izrazile zemlje Kvinte. NATO u potpunosti podržava suverenitet, neovisnost i teritorijalni integritet BiH kao i ovlasti visokog predstavnika prema Dejtonskom mirovnom sporazumu”, poručio je Ruge.
Misija OSCE-a u Bosni i Hercegovini izrazila je zabrinutost zbog zaključaka donesenih u Narodnoj skupštini Republike Srpske i naglasila važnost očuvanja vladavine prava i ustavnog okvira Bosne i Hercegovine. Pozvala je političke aktere da se s izazovima suoče kroz dijalog i uspostavljene demokratske i pravne mehanizme, koji su ključni za očuvanje stabilnosti i povjerenja. “Misija još jednom potvrđuje svoju opredijeljenost za pružanje podrške institucijama i političkim akterima u unapređenju demokratskih principa, poticanju konstruktivne komunikacije, očuvanju integriteta pravosuđa i ukupne sigurnosti građana BiH”, saopšteno je.
U ponedjeljak 30. decembra održat će se statusna konferencija u predmetu protiv Milorada Dodika i Miloša Lukića. Budući da Milorad Dodik prema posljednjem nalazu ljekara nije sposoban da prisustvuje ročištima, o daljem toku suđenja razmatrat će se na statusnoj konferenciji.
