U prostorijama "Prosvjete" u Zagrebu, održana je tribina na temu "Srpski institut u Budimpešti i zastupljenost nacionalnih manjina u Parlamentu Mađarske" o čemu je govorio Pera Lastić, direktor Srpskog instituta u Budimpešti. Potpredsjednik "Prosvjete" Siniša Tatalović ukazao je na Lastićevo bogato naučno iskustvo i aktivnosti Srpskog instituta na proučavanju historije i kulture Srba u Mađarskoj, kao i na činjenicu da je Mađarska 90-ih bila uzor u politici prema nacionalnim manjinama, pa su neka od tih rješenja preuzele i druge zemlje. "Mađarska je, što se tiče odnosa prema manjinama i državne politike prema njima, imala bogatu tradiciju i iskustvo, počevši od 1868. kad je zbog nagodbi unutar monarhije donesen Zakon o pravima narodnosti kojim je reguliran njihov položaj. Početkom 90-ih godina prošlog veka zakonima se uvodi institut manjinske samouprave koja bi se bavila kulturnom autonomijom manjina, kao i njihovim političkim predstavljanjem u parlamentu i nižim nivoima vlasti. Od 13 priznatih manjina, najbrojniji su Romi kojih je između 600.000 i milion, te Nijemci kojih je oko 120.000. Hrvata je oko 17.000, a Srba 10.380. Sve manjine imaju pravo na samoupravu u mjestima gdje ih ima u dovoljnom broju, a imaju i pravo na obrazovanje na svom jeziku", rekao je Pera Lastić. Osim nastave u školama u sredinama gdje žive Srbi, postoji i obrazovni centar Nikola Tesla u Budimpešti koji obuhvaća vrtić, osnovnu i srednju školu te đački dom.
- Od 2003. a naročito od 2010. godine, država omogućava da manjinske samouprave preuzimaju škole i gimnazije od opština i gradova, pod uslovom da 50 odsto učenika pohađa nastavu na jeziku manjine. Svaka manjina u parlament šalje svog predstavnika koji nema pravo glasa. Njih se ne bira nego se za njih glasa jer svaka manjina daje jednu listu koju određuje zemaljska manjinska samouprava na državnom nivou. Manjine mogu imati i svoje poslanike koji su izjednačeni u pravima s ostalima; na izborima se moraju izjasniti da žele glasati na manjinskoj listi umesto na stranačkoj. Ako kandidat dobije oko 23.000 glasova, odnosno 25 odsto glasova potrebnih za zastupnički mandat, biva izabran. Potomci Mađara u okolnim državama mogu uzeti mađarsko državljanstvo, što je iskoristilo više od milion ljudi uz suglasnost vlada susednih zemalja, osim Slovačke. To im omogućava i glasanje poštom; na zadnjim izborima registrovalo ih se 460.000, a glasalo 252.000 i to 97 posto za Orbana i njegovu stranku, rekao je Pera Lastić, spomenuvši i "kišu dolara" za manjine: u zadnjih deset godina iznosi za njihove aktivnosti povećani su pet puta. Srbi su pri tome u dobrom položaju s obzirom na dobar odnos vlade Mađarske i Srbije.
Govorio je o kulturnim institucijama koje su "pod kapom" Zemaljske samouprave Srba, od škola do Kulturnog medijskog centra Srba u Mađarskoj, a slično je i s Hrvatima. Do 1992. institucije i mediji imali su jugoslavenski karakter i tako se zvali, a onda su se razdijelili.
Najviše Srba živi u Budimpešti (2.500) i Segedinu (1.700), dok ih je u Pečuju manje, oko između 300 i 400. Broj Srba u Pečuju ipak lagano raste jer su se tamo naselili ljudi iz okolnih sela. Najbrojnija seoska srpska zajednica je u Batanji gde je oko 350 mještana, dok je Lovra na Dunavskoj adi, smještenoj južno od Budimpešte, jedino većinsko srpsko mjesto.
Naglasio je i suradnju srpskih institucija s Budimskom eparhijom SPC-a, dodajući i da je i tamo bilo rascjepa, pa se sedam crkvenih opština izdvojilo i prozvalo Mađarskom pravoslavnom crkvom. Ali razdelile su se i one, pa su tri u nadležnosti vaseljenskog patrijarha, a četiri pod nadležnošću Ruske pravoslavne crkve. U Mađarskoj je postojala jaka rusofobija zbog gušenja revolucije 1849., okupacije 1945. i gušenja pobune 1956. ali je zadnjih godina zbog dobrih odnosa Orbana i Putina nastao preokret.
Spomenuo je Lastić i bogatu tradiciju medija očuvanu do danas, pri čemu su i oni nakon 1945. imali južnoslovenski predznak. Srbi imaju svoj nedeljnik Srpske nedeljne novine, a prisutni su i na državnoj radio televiziji: na radiju imaju dnevnu, dvosatnu radio emisiju dok od 2000-ih jednom nedjeljno imaju 26-minutnu emisiju na televiziji.
