Članovi belomanastirskog SKUD-a "Jovan Lazić", vraćajući se s 24. Internacionalnog muzičko-plesnog festivala "Muzika, ples i more" održanog u grčkoj Paraliji od 4. do 8. septembra 2024, posjetili su Srpsko vojničko groblje u Solunu. Zejtinlik, gdje se nalazi groblje ratnika iz Prvog svjetskog rata, ime je dobio po turskoj riječi za ulje "zejtin" jer se nekad na tom mjestu nalazila velika pijaca za prodaju ulja. Grčka je besplatno ustupila zemljište za izgradnju tog kompleksa.
Na platou Zejtinlik nalazila se tokom Prvog svjetskog rata Centralna poljska bolnica Srpske vojske, u okviru koje je nastalo groblje, koje je kasnije preraslo u memorijalni kompleks. Tu leže posmrtni ostaci srpskih, francuskih, engleskih, italijanskih i ruskih vojnika s lokacija na kojima su vođene borbe na Solunskom frontu, ukupno oko 22.000 grobova. Pripremni radovi počeli su 1926, idejno rješenje dao je arhitekta Aleksandar Vasić, njegovu ideju uobličio je čuveni ruski arhitekta Nikolaj Krasnov. Završnim radovima rukovodio je arh. Budimir Hristodulo, jedan od 1300 kaplara.
Svečano osvećenje mauzoleja s kosturnicom obavljeno je na Dan primirja, 11. novembra 1936. Kako kaže dr. Svetlana Pešić, predsjednica SKUD-a, Zejtinlik odiše mirom, tu caruju tišina i sećanja. Centralni deo memorijala čini kapela oko koje se, poput večne straže, izdižu čempresi, čije su mladice donesene sa Hilandara. Sav kamen korišten za izgradnju je iz Srbije. Kapelu sa prednje strane krasi mozaik Sv. arhangela Mihaila, urađen po motivima freske iz manastira Manasija. Sa zadnje strane kapele je mozaik Sv. velikomučenika Đorđa Pobedonosca.
U kapeli je sahranjeno 5.580 vojnika, podoficira i oficira Srpske vojske. U unutrašnjosti kapele natpisi su svih jedinica koje su učestvovale u Solunskom frontu. U kapeli dominira polilej, luster izrađen od ispaljenih topovskih čaura. Od centralne prostorije račvaju se bočni hodnici, u čijim se zidovima nalaze mermerne ploče s imenima poginulih koji su tu sahranjeni. Prvi čuvar groblja bio je Savo Mihailović, a Đorđe Mihailović koji je bio čuvar punih 60 godina, dužnost je naslijedio od svog djede i oca.
- Imali smo zadovoljstvo, kad smo bili u poseti Zejtinliku pre 12 godina, da upoznamo deda Đorđa, poslušamo njegovu priču i popijemo zajedno rakiju za pokoj duša poginulih. Deda Đorđe je bio veliki poznavalac istorije i geografije, znao je gde je čije prezime ispisano na grobu i uvek je bio raspoložen da ispriča nešto iz slavne istorije. Odlikovan je Ordenom srpske zastave drugog stepena i Ordenom Sv. Save prvog stepena. Deda Đorđe je umro 2022. i sahranjen je na Zejtinliku. Danas groblje čuvaju Krstimir Copas i Olga Tasić, koji su poreklom iz Srbije i već dugo žive u Solunu. Gospođu Olgu smo upoznali, ona nam je dala osnovne podatke o gradnji, upoznala nas s istorijskim činjenicama i govorila nam o važnosti ovog mesta – kaže za "Novosti" predsjednica Pešić.
- Poseta Zejtinliku bila je način da odamo počast srpskim ratnicima, znanim i neznanim junacima, herojima sa Kajmakčalana, Dobrog polja, Crne reke, Kučkovog kamena i drugih ratnih poprišta širom Solunskog fronta. Svi mi, čuvajući uspomenu na njihova dela, hrabrost i junaštvo, pokazujemo da njihova žrtva nikad neće biti zaboravljena. A ono što je deda Đorđe ostavio u amanet svojim naslednicima – čuvarima groblja, treba da svi poslušamo: "Dokle god postoji naš narod, dokle god postojimo, mora da postoji i Zejtinlik. Nikad ne smemo da dozvolimo da se to sveto mesto ugasi. Moramo ga čuvati i biti ponosni na njega..."
