Pred nama je 79. godišnjica formiranja Osme kordunaške divizije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije koja je tokom rata uspješno izvršila niz borbenih zadataka, zbog čega je stekla naziv udarne, ali je istovremeno kovala bratstvo i jedinstvo, boreći se na području velikog dijela Jugoslavije.
Divizija je formirana 22. novembra 1942. godine naredbom Vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita u selu Crevarska Strana kod Vrginmosta. U njen sastav su ušle Četvrta i Peta kordunaška te Šesta primorsko-goranska brigada, a kako je ova potonja operirala samostalno, umjesto nje u sastav divizije 5. decembra 1942. ušla je Petnaesta kordunaška brigada. O ratnom putu divizije govori nam njen borac Mile Knežević koji je sada i predsjednik Sekcije 8. kordunaške divizije u SABA RH.
- Divizija je bila i sastavni dio Prvog hrvatskog narodnooslobodilačkog korpusa koji su također činile Šesta lička, Sedma banijska divizija te tri partizanska odreda. Tu treba naglasiti da je to prvi korpus osnovan na području Hrvatske, nezavisno o nacionalnom sastavu boraca - rekao je Knežević.
Ni dva mjeseca nakon formiranja, divizija je imala vatreno krštenje u Četvrtoj ofenzivi poznatoj kao operacija Weiss, sprečavajući prodor 7. SS divizije "Princ Eugen" iz Karlovca i Petrinje prema Slunju i Velikoj Kladuši. Nijemci su uspjeli da probiju položaje divizije, pa je bila prinuđena na izvlačenje prema Lici. Tokom proljeća je zajedno sa Šestom ličkom divizijom oslobodila cijelu Liku osim Gospića. Napad na Gospić izveden je od 30. aprila do 3. maja 1943, ali je ustaško-domobranska posada uspjela odbiti partizane, nakon čega je grad držan u blokadi do kraja maja. Divizija je bila angažirana u borbama s njemačkim, talijanskim, ustaško-domobranskim i četničkim formacijama na području između Kupe i Une. U novembru 1943. učestvovala je u napadu na Glinu, u martu 1944. uspješno je odbila ofenzivu u Plaščanskoj dolini, a u aprilu učestvovala u napadu na Cazin.
Tokom juna i jula 1944. godine divizija je zajedno s 34. hrvatskom divizijom i slovenskim jedinicama napadala komunikacije u Pokuplju, Turopolju, Žumberku i Beloj Krajini u Sloveniji, a tokom avgusta i septembra ponovo je vodila borbe na teritoriji Korduna, Like i Banije. Krajem oktobra 1944. je prebačena u Cazinsku Krajinu gdje je u novembru bila angažirana u napadu na Cazin, da bi zimu 1944. - 45. provela u oštrim borbama s jedinicama njemačkog 15. korpusa oko vitalnih komunikacija u Lici i Kordunu. Tada su u njen sastav ušli Muslimanska brigada i Krajiški partizanski odred.
- Krajem 1944. i početkom 1945., suočeni s gubitkom rata, Nijemci i kvislinzi su počeli s izvlačenjem ljudstva i tehnike iz Jugoslavije zbog čega su nastojali zadržati prometne komunikacije u cilju sigurnog izvlačenja preko Like, Plaškog, Ogulina i Karlovca i predaje zapadnim saveznicima u Trstu i Austriji. To je dovelo do ogorčenih borbi na prostorima Bihaća, Vaganca, Drežnika, Plitvičkih jezera, Rakovice i Slunja - kaže nam Knežević. Tokom završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije, Osma kordunaška bila je podčinjena Četvrtoj armiji Jugoslavenske armije (JA), učestvujući u oslobađanju Bihaća, Ličko-primorskoj i Tršćanskoj operaciji.
- Uz pojačanja, divizija izvodi napade na utvrđene snage neprijatelja u Bihaću. U borbama su, osvajajući rov po rov i kuću po kuću, 25. marta jedinice Muslimanske brigade zauzele istočni dio bihaćkog uporišta. Međutim, sljedećeg dana Nijemci ih uz podršku oklopnih snaga i artiljerije uspijevaju izbaciti iz Bihaća, ali je već u noći s 27. na 28. marta neprijatelj donio odluku o povlačenju iz Bihaća. Namjera Nijemaca nije bila da drže Bihać kao uporište nego da osiguraju izvlačenje svojih snaga. O žestini borbi svjedoči podatak da su u osam dana poginula dva komandanta i dva komesara brigade zbog čega je za hrabrost i postignute borbene rezultate proglašena udarnom - rekao je Knežević.
Nakon žestokih borbi oko Rakovice i Slunja, neprijatelj se probija na liniju Perjasice i Primišlja. Uz snage u Dugoj Resi i Generalskom stolu, organizira obranu Karlovca. Iako su se borci nadali da će osloboditi grad, do toga nije došlo. Ujutro 27. aprila 1945. divizija dobiva naređenje da forsiranim maršem iz Primišlja krene preko Ogulina, Delnica i Čabra za Ilirsku Bistricu gdje dobiva zadatak da snagama 97. korpusa spriječi prodor prema Trstu ili Austriji.
Skoro dva dana borci Muslimanske brigade jurišali su strmim obroncima ka naselju Prem ali su ih Nijemci odbijali sve dok se 5. maja nisu povukli u Ilirsku Bistricu. Nakon pokušaja proboja, rukovodstvo 97. korpusa, vidjevši da ne može odoljeti jurišima JA, u sat iza ponoći 7. maja zatražilo je predaju. Kapitulacija je potpisana u šest sati ujutro; s partizanske strane potpisali su je Stanko Bjelajac, načelnik štaba 4. korpusa, Šukrija Bijedić u ime kordunaške divizije i pukovnik Reindl u ime njemačkih snaga.
- Jedinice su dobile zadatak da razoružaju riječku grupaciju - oko 16.000 vojnika, 40 viših oficira i tri generala, uključujući i zapovjednika korpusa generala Ludwiga Kublera (Kiblera) kojem je nakon rata suđeno zbog ratnih zločina i koji je u ljeto 1947. u Ljubljani osuđen na smrt. Njegov brat Josef obješen je nakon suđenja grupi njemačkih generala u februaru 1947. Beogradu - istaknuo je Knežević. Tog 7. maja, divizija je završila ratni put, promarširala je kroz Ljubljanu i 9. maja stigla u Zagreb.
- Na svom ratnom putu divizija je imala preko 2.800 poginulih, 4.567 ranjenih i 165 nestalih boraca, zbog čega je nužno održavati uspomenu na hrabrost i borbenu suradnju naroda Banije i Korduna, Cazinske krajine i Slovenije. Nažalost, ovih dvadesetak ljudi koliko ih je u sekciji, stari su i teško pokretni, zbog čega je nužno s našom pravednom i uspješnom borbom upoznati i mlađe generacije - zaključuje na kraju Knežević.
