Pod nekim normalnim okolnostima, selo poput Bršadina u modernom vremenu bi doživelo demografsku renesansu. Blizina Dunava i industrijskog grada poput Vukovara, plodna ravnica, geološki mirno područje bez opasnosti od prirodnih nepogoda, preduslovi su za miran život. Kako je sam Vukovar mesto iz kojeg ljudi više odlaze nego što se u njega doseljavaju, a cela okolina i dalje trpi posledice demografske katastrofe iz 1990-ih godina, koja se nastavlja i danas, i u Bršadinu je sve manje stanovnika.
Naravno, nije Bršadin jedino mesto s ovakvom sudbinom. Rečenice iz prethodnog pasusa vrede za veliku većinu njih sličnih širom Hrvatske. Ipak, geografska pozicija Bršadina doprinela je da pre nešto više od sto godina, tačnije 1914., na rubnim delovima današnjeg sela Austrougarska Monarhija izgradi vojnu bolnicu nazvanu "Drveni Beč" koja je služila za lečenje austrougarskih vojnika. U to doba bila je jedna od najmodernijih i najvećih bolnica u Monarhiji. Sastojala se od 200 velikih i malih baraka, a bile su sagrađene kao ulice koje su u sebi sadržavale i kino dvoranu, crkvu, krematorijum, groblje, baraku za kažnjenike, stanove za lekare i oficire, upravni aparat, kao i barake za čuvare. Bolnički prostor mogao je da primi blizu 10.000 bolesnika.
Iako je prvobitno, zbog važnog železničkog čvorišta, trebalo da bude izgrađen kod Vinkovaca, blizina Dunava i veliki ravničarski prostor bili su presudni da "Drveni Beč" ipak nikne kraj Bršadina. S vremenom je, jačanjem rata i gubicima Austrougarske Monarhije, slabio i "Drveni Beč", ranjenika i mrtvih tela je bilo i više nego što je to dozvoljavao bolnički kapacitet, a konačnu presudu bolničkom kompleksu doneo je požar koji je izbio 1918. godine nakon niza pobuna predvođenih zelenim kadrom.
"U požaru Sirmijuma 583. godine dogoreva antički svet, u ognju, sa požarom Sulejmanovog mosta u Osijeku slabi njegovo carstvo, a u požaru bršadinskog 'Drvenog Beča' uništava se crno-žuta Monarhija, poslednja, čiji koreni dosežu u zagušljivu utrobu srednjeg veka. Na žalost, u tom zadnjem požaru mnogo vrednosti je uništeno i zapaljeno: lekovi, sanitetski materijal, rentgenski aparati, generatori za proizvodnju struje, kotlarnice i tako dalje", pisao je u svojoj knjizi "Zrnca prošlosti Bršadina" Đoka Rašić.
Danas od tragova "Drvenog Beča" nema gotovo ništa. Požar je uništio drveni deo, a meštani govore kako je onaj betonski završio na mnogim kućama širom današnjeg Bršadina.
- Ostale su samo betonske kanalizacione cevi koje vode do Vuke - priča nam jedan slučajni prolaznik kojeg smo sreli u potrazi za nekakvim fizičkim ostatkom vojne bolnice.
Ta rečenica nam je srušila svaku nadu da ćemo doći do nekog otkrića, ali povratak u sadašnjost desio se kraj nove železničke stanice sa sve modernim semaforima, monitorima sa voznim redom i pothodnikom za prelaz pruge, iste one koja je nekad služila za dovoz ranjenika i robe u "Drveni Beč".
Drveni Beč (Foto: Arhiv istoričara Veljka Maksića)
Malo mesto bogate tradicije
Sa "Drvenog Beča", kao vremenskom kapsulom, skačemo 110 godina i dolazimo do sadašnjosti. Bršadin više nije toliko važno selo, nema više ni mnogo stanovnika, ali ovi što su ostali zadovoljni su kako funkcioniše. Imaju Dom kulture, hram Svetog arhangela Gavrila, ambulantu, park, kao i nekoliko udruženja koja obogaćuju društveni život. Uz ćaskanje sa Bršadincima saznali smo kako žive danas, ali i ponešto o istoriji nakon Drugog svetskog rata.
- Posle rata su postojale dve seljačke zadruge i to je dovelo do najveće podele među stanovnicima. Neki su se ljudi izdvojili pa je došlo do raslojavanja, tako da brojne familije nisu razgovarale. Bili smo naslonjeni na kombinat Borovo u kojem je radio veliki broj naroda, a dodatno su obrađivali svoju zemlju. Do samog rata 1990-ih Bršadin je imao veliku perspektivu i brzo se razvijao. Kako smo bili naslonjeni na grad, između je bila slobodna zona koja je danas deo Vukovara, iako pripada pod katastarsku opštinu Bršadin. Što se tiče društvenog života, imali smo tamburaški sastav, fudbalski klub, a nešto kasnije i kulturno-umetničko društvo - pojašnjava bršadinski hroničar Branislav Teofilović koji godinama prikuplja različite informacije i istorijske podatke o svom selu.
U centru sela postoji park 88 stabala, od kojih je osam posađeno s prednje strane, a 80 iza njih. Prednja stabla su sadili lokalni predsednici SK, Saveza boraca itd. Ona su se osušila, sva do jednog, a 80 stabala koja je sadio narod je ostalo i danas – priča Branislav Teofilović
Bršadin danas pripada Opštini Trpinja, dok je za vreme SFRJ bio deo stare Opštine Vukovar, a tada je svako selo, odnosno mesni odbor, imalo odbornike.
- Bio sam odbornik u jednom mandatu. Zatekao me najgori period pred izbijanje samog rata, mandat mi je istekao 1990. godine. U šali govorim da sam bio "socijalistički pop", odnosno venčavao sam mladence. Kod nas to nije bilo toliko izraženo, ali katolici su se prvo morali venčati u opštini pa su onda išli u crkvu. Kad su se venčavali u opštini, u govoru sam, između ostalog, rekao da decu vaspitaju "u duhu socijalističke samoupravne zajednice", a onda odu u crkvu gde im sveštenik kaže da ih vaspitaju "u skladu sa Bogom i Crkvom" - iznosi Teofilović zanimljivu crticu iz svog odborničkog perioda.
Kao i u mnogim mestima širom bivše Jugoslavije, i Bršadin je nakon Titove smrti odao počast doživotnom predsedniku. Teofilović nam je ispričao anegdotu o parku kod Doma kulture.
- U centru sela postoji park 88 stabala, od kojih je osam posađeno s prednje strane, a 80 iza njih. Prednja stabla su sadili lokalni predsednici Saveza komunista, Socijalističkog saveza, Saveza boraca itd. Tih osam stabala se osušilo, sve do jednog, a 80 stabala koja je sadio narod je ostalo i danas.
Mnogi su u Bršadin dolazili kako bi ih izlečio pokojni Zdravko Milinković, u narodu poznat kao Pršo. On je bio samouki "kostolomac", odnosno svojim metodama je uspešno lečio fizičke povrede. Nekima je on i danas prva asocijacija na ovo selo.
- Imao je osećaj za povrede i znao je kako ih zalečiti. Jedino nije znao da li je kost napuknuta. Po njega je osječka bolnica slala prevoz kako bi tamo pacijentima nameštao kosti. Bio je totalno samouk, otac mu se bavio istim poslom, a posle njega i deca, međutim Zdravko je ostao najcenjeniji. On je bio pravi majstor svog posla - priča Teofilović o jednom od najpoznatijih Bršadinaca.
Branislav Teofilović sa članicama sekcije "Svilen konac" (Foto: Dušan Velimirović)
Vredne žene "Svilen konca"
Što se tiče sadašnjih nosioca kulturnih dešavanja, uz Kulturno-umetničko društvo "Vaso Đurđević" danas u lokalnom pododboru Prosvjete deluje sekcija "Svilen konac". Vredne žene skupljaju materijal, odeću i kućne uređaje koje su koristili njihovi preci i to izlažu na izložbama u svom selu, ali i na gostovanjima.
- Postojimo 12 godina kao sekcija našeg pododbora Prosvjete. Odazivamo se na sve manifestacije u selu. Sve pripremamo za crkvena dešavanja, Letnji koncert, slavu KUD-a i Vinski bal, kitimo binu i pečemo kolače. Bile smo domaćini manifestacije "Selu u pohode" gde smo izložile naš prikupljeni materijal. Starine prikupljamo po selu, a sve držimo u jednom starom skladištu. Jednom godišnje pravimo izložbu starinskog materijala. Radimo u skladu sa tradicijom, kako se nekad radilo. Gostujemo na različitim manifestacijama u okolini, a nedavno smo išle i na Sajam zavičaja u Novom Sadu - navodi članica sekcije Miladinka Šibalić.
Pokazale su nam članice "Svilen konca" i šta to danas čuvaju od starinskih ručnih radova.
- Imamo ćilime i štofane čaršave koji su nekad bili na krevetima. Čipke su stavljane ispod čaršava. Dereklijski čaršav se stavi na dunju, onda se na to stavi ćilim. Ovi materijali imaju preko 50 godina. Danas se, nažalost, niko kod nas ne bavi njihovom izradom. Nekad se sve to ručno radilo, bez mašine, uz petrolejku - pokazuje nam bršadinsku baštinu Dana Radojčić.
Hram Svetog arhangela Gavrila (Foto: Dušan Velimirović)
Mladi obogatili društveni život
Kako ne bi svaka priča o selu bila samo priča o prošlim vremenima, nostalgija za starim životom i kukanje da danas vladaju letargija i pasivnost, pobrinulo se Udruženje mladih Bršadin. Ovde se pet godina okuplja veliki broj mladih s ciljem da se druže i ožive društveni život svog mesta.
- Ideja o pokretanju udruženja krenula je tako što nismo imali gde da boravimo zimi. Za vreme proleća i leta šetamo selom i družimo se u vanjskom prostoru, ali problem je bio zimski period. Sada imamo prostorije koje su dostupne svima. Družimo se svako veče, a najviše vikendom jer smo svi ili zaposleni ili studenti. Imamo različite zanimacije, igramo pikado, društvene igre ili gledamo filmove, uvek se nešto nađe. Nikad nam nije dosadno. Svaki rođendan i ostale važnije stvari ovde proslavljamo. Tri godine zaredom organizujemo turnir u odbojci na pesku, a pomažu nam Opština Trpinja i sponzori. Turnir je veoma dobar, dolazi oko 15 ekipa, a odziv publike bude odličan. Uvek se oduševimo igrom i posetom. Veoma smo ponosni što dolaze ekipe iz okolnih mesta, a ne samo iz Bršadina - pojašnjava Anastasia Stanić koja ističe da u udruženju niko nije glavni i da su svi jednaki.
Ona studira u Novom Sadu, ali svaki vikend dolazi u svoje selo. Nije kao jedna od mladih osoba koje jedva čekaju da se skrase u urbanim sredinama, već ima drugačije planove.
- Meni je u Bršadinu predivno i vratiću se kad završim studij. Mi smo složna zajednica, družimo se svi sa svima, nevažno ko ima koliko godina. Imamo mnogo aktivnosti i mladi vole da se bave sportom. Pored našeg turnira u odbojci, postoji i turnir u malom fudbalu. Stalno se nešto radi, a ako ne smislimo nešto drugo, uvek možemo roštiljati, pogotovo za Prvi maj kad idemo u obližnju šumu Đergaj. Lepo živimo u Bršadinu, imamo dosta složnih mladih ljudi. Zadovoljni smo ovim što imamo - zaključuje Anastasia.
Bršadin se nalazi neposredno uz današnji Vukovar, na putu prema Vinkovcima. Spada pod Opštinu Trpinja, a prema popisu stanovništva iz 2021. godine broji 931 stanovnika, većinom srpske nacionalnosti. Svoj demografski vrhunac doživeo je 1981. godine, kad je imao 2.093 meštana, što bi za današnje standarde bilo veoma veliko selo.
Klikom na naslovnu fotografiju pogledajte sve slike u galeriji.
